Het onderstaande heeft inmiddels betrekking op het verleden. De school is gesloten in 2019 en Prof.Sjetinin is overleden. Toch blijven volgens ons bepaalde elementen in de aanpak zoals die op de school Tekos bestond, van groot belang om kennis van te nemen.

De verkenningstocht naar Waarden in het Onderwijs voerde ons o.a. naar Rusland.
Living Values was een week te gast op het Staatslyceum voor Persoonlijkheid- en Karakterontwikkeling voor de Jeugd o.l.v. Michail Petrovitsj Sjetinin in Tekos. Deze wereldberoemde school wordt o.a. beschreven in deel 3 van Anastasia, Een Ruimte van Liefde, door Vladimir Megre.

Het is de moeite waard om kennis te nemen van deze school die een volstrekt nieuwe interpretatie van onderwijs verwezenlijkt. Leerlingen beheersen er in twee jaar tijd de lesstof van zes jaar regulier voorbereidend wetenschappelijk onderwijs. Maar dat is niet het belangrijkste: Prof Sjetinin tilt zijn kinderen naar een bewustzijn van de mens als kosmisch wezen dat deel uitmaakt van een groots kosmisch leven. Hij had zich nl. afgevraagd:

• HELPT ONZE MANIER VAN OPVOEDEN EN ONDERWIJZEN EIGENLIJK WEL BIJ HET VERWERVEN VAN BEWUSTZIJN OVER DE ESSENTIE VAN HET LEVEN EN DE BESTEMMING VAN IEDER INDIVIDU?

Sterk geïnspireerd door de gedachten van de Russische mineraloog en geochemicus Vladimir Vernadski (die op zijn beurt zijn ideeën baseerde op die van onze eigen Christiaan Huygens in zijn Cosmotheoros: ‘...Leven is een kosmisch fenomeen...’) zegt Sjetinin: ‘Leven in de kosmos betekent het begrijpen en dragen van de structuur ervan in ons innerlijk, het begrijpen van de kosmische wetten, het doorgronden van de betekenis van zijn bestaan en de technieken beheersen om daarin te leven.’

De school van Prof Sjetinin is ingebed in de Russische cultuur en ook een produkt van die cultuur. Maar zijn aanpak is visionair en kan velen over de hele wereld inspireren om met andere ogen naar kinderen, naar lesgeven, naar onderwijs en naar het leven zelf te kijken. Hij bekrachtigt de kinderen onophoudelijk in hun waardevolle eigenheid en doet ons hun grootsheid ten volle beseffen. Leren en bewust worden is op zijn school een puur vreugdevolle, gedeelde ervaring.

DE SCHOOL VAN MICHAIL PETROVITSJ SJETININ, WAT IS DAT VOOR EEN SCHOOL?

Een school zonder professionele docenten, zonder klassen, zonder traditionele leerboeken
al staan deze wel ter beschikking. Leerlingen delen en dragen kennis over, jongere aan oudere leerlingen, oudere aan jongere. Leeftijd speelt geen rol. Een school die men is gaan bouwen zoals een groep van kinderen, medewerkers en Sjetinin die begin jaren 90 samen voor ogen hadden.

De school in Tekos ligt in de noordelijke uitlopers van de Kaukasus, niet ver van de Zwarte Zee. Hij bestaat uit verschillende fantasievolle huizen en gebouwen, die door de kinderen zelf zijn ontworpen, gebouwd en gedecoreerd met fraaie schilderingen en houtsnijwerk. Ze staan midden tussen de bomen, en langs het terrein stroomt een riviertje waarin de kinderen zich om vijf uur ’s ochtends kunnen poedelen... De sfeer op school is er een van groot respect voor elk individu, een volledig aanwezig-zijn en aandachtig luisteren. Op het mooie schoolterrein heerst grote bedrijvigheid en tegelijkertijd een diepe stilte.

De leerlingen (van 8 - 20 jaar) hebben een wakkere, bewuste houding tegenover het leven en voelen zich volledig verantwoordelijk voor de gemeenschappelijke creatie die het onderwijs in Tekos is. Behalve uit het dorp zelf zijn zij afkomstig uit heel Rusland, uit de voormalige Sovjet Republieken en een enkeling zelfs van daarbuiten. Ze verbouwen hun eigen groenten, verzamelen geneeskrachtige kruiden, ze houden bijen en koken hun eigen vegetarische maaltijden, heerlijk en prachtig verzorgd. Ze doen de administratie, houden zelf alles schoon en werken enkele uren per week (schilderen, metselen enz) in de naast gelegen dorpen om verschillende vaardigheden onder de knie te krijgen en om een bijdrage te leveren aan de plaatselijke gemeenschap. Tegelijkertijd zorgen ze hiermee voor extra schoolinkomsten. De school wordt overigens als een belangrijke instelling erkend en grotendeels door de staat gefinancierd. De lesstof van zes jaar middelbare school beheersen de leerlingen in één à twee jaar. Zij ontwerpen met elkaar leergangen en leren in interactieve groepen. Een aantal van hen heeft op het 18e jaar al een Master op één of twee terreinen. Ze dansen, tekenen en zingen en verdiepen zich in de betekenis van het Universum. Ze beoefenen de klassieke Russische vechtsport en oude Russische volkskunsten. Ze dragen doodgewone kleren maar zien er opvallend verzorgd uit. De school in Tekos bereidt hun niet voor op het leven: zij leven het leven al, hier en nu, iedere dag. Ze leren bewust en met liefde te kijken naar alle fenomenen van het leven dat hen omringt. Ze beseffen dat alles op school erop is gericht om hun hoogste menselijke waardigheid op te eisen, zichzelf volledig te verwerkelijken en onze planeet te voeden met bewustzijn en vrede.

WIE IS MICHAIL PETROVITSJ SJETININ?

Sjetinin is een 76-jarige pedagoog met een brede onderwijservaring. Vanwege zijn onorthodoxe visie en aanpak is hij zeer gewaardeerd maar ook omstreden. De vraag die hij zich al jong stelde was: helpt onze manier van opvoeden en onderwijzen eigenlijk wel bij het verwerven van bewustzijn over de essentie van het leven en de bestemming van ieder individu?

Na een afwisselende loopbaan in het onderwijs waarbij diverse scholen die hij achtereenvolgens leidde, een prijs kregen voor excellent onderwijs, sloeg hij ruim vijftien jaar geleden met een 40-tal enthousiaste collega’s en kinderen zijn tenten op aan de rand van Tekos en begon aan een geheel nieuwe schoolopzet. Hij kreeg daarvoor van staatswege steun in een periode dat men in Rusland zich zorgen begon te maken over het dalende onderwijsniveau en daarom dit experiment een kans wilde geven.

Sjetinin is een soort homo universalis: hij beoefent muziek op professioneel niveau, hij begeleidt op de achtergrond zijn leerlingen bij alle culturele-, bouw- en onderhoudsaktiviteiten en hij heeft op zijn school zelf de grondslag gelegd voor het onderwijs in schei-, natuur- en wiskunde, astronomie, literatuur, geschiedenis en filosofie. Zijn band met de natuur is dankzij zijn jeugd op het platteland gepassioneerd en vanzelfsprekend.

Maar bovenal maakt indruk hoe hij vanuit een diepe verbondenheid met zichzelf, iedere ontmoeting met de kinderen (en bezoekers) benut om hen in zorgvuldig gekozen woorden in contact te brengen met hun wortels en hun innerlijke bron. Hij maakt hen bewust van hun verbinding met de kosmos, met de natuur, met elkaar en met de taal van de subtiele wereld. Hij leert hen om zich af te stemmen op de hogere trillingen in zichzelf die ‘voor iedereen in de lucht hangen’. Aldus spreekt hij zijn leerlingen steeds op een diep niveau aan: onderwijs op de vierkante centimeter.

Hieronder volgen een aantal gedachten van Prof. Sjetinin over de volgende onderwerpen:

DOEL VAN DE SCHOOL

‘We hadden één doel voor ogen, namelijk de school te bouwen zoals wij het wilden en dus zijn we begonnen die te bouwen. Alles in de school werd gebouwd door hen die in 1993 bijeenkwamen en deze ongelooflijke uitdaging oppakten. De kinderen zijn verantwoordelijk voor het hele proces; alles wat je ziet is het resultaat van hun werk, hun ideeën en hun dromen. Kinderen zijn dromers en zij dromen over wie ze willen worden wanneer ze volwassen zijn. Het is niet zo belangrijk welke positie zij uiteindelijk zullen hebben in de samenleving. Maar als zij zichzelf in hun eigen toekomst kunnen zien en vervolgens terugkijken van die verbeelde grote hoogten, beginnen ze hun leven in overeenstemming met deze expansieve dromen te bouwen, geheel in het hier en nu, in hun eigen leven.’

KINDEREN

‘Ieder kind is een genie zolang wij geen gedachten van angst en beperking op hem of haar overdragen en hen openen voor de grote vreugde van ‘leren’. Essentieël op deze school is dat leerlingen leren het leven zonder angst en open tegemoet te treden.
Kinderen zijn van nature bouwers van het leven. Zij dienen ondersteund te worden in deze kracht. Ze zijn bouwers van hun eigen leven en dus ook bouwers van hun land, van het leven op deze planeet en uiteindelijk van het hele universum. De kinderen zijn zich ervan bewust medescheppers te zijn in het proces van de universele Wet van Aantrekking: het Gelijke trekt het Gelijke aan.’ Iedere leerling op deze school wordt beschouwd als een volwaardige persoonlijkheid en een kosmisch wezen. Leeftijd speelt geen rol, integendeel. De vraag: hoe oud ben je? wordt door de leerlingen beantwoord met: eeuwig!

DE MENS

‘Wanneer we de hogere natuur van de mens begrijpen en zeer zorgvuldig met dit hogere wezen werken, bouwen we gewetensvol aan het leven. Door dit hogere wezen te integreren, zal het zich openen en bekend maken.’

LEVEN EN LEREN VANUIT EENHEID

Sjetinin is sterk geïnspireerd door de denkbeelden van de geoloog en mineraloog V.I.Vernadski (lithosfeer - biosfeer - noösfeer) die in het begin van de 20e eeuw het begrip noösfeer introduceerde als de sfeer die de biosfeer opvolgt: de ruimte waarin alle vormen van bewustzijn op elkaar inwerken. Dit denkbeeld gaf Teilhard de Chardin in dat, naarmate de mensheid zich meer bewust zou worden van haar onderlinge afhankelijkheid, zij ook zou groeien in een kosmisch bewustzijn van haar Eénheid. Dit is met name wat Prof Sjetinin zijn kinderen wil meegeven: dat iets in hen niet alleen met de mensen, dieren, planten en de hele natuur op aarde resoneert maar ook met de planeten en de verste uithoeken van het onbegrensde en eeuwige universum.

‘Het meest bijzondere op deze school is het nadenken over allerlei zaken als deel uitmakend van een geheel, een eenheid. De leerlingen leren hier analyseren en met aandacht kijken naar de fenomenen van het leven dat hen omringt. Daardoor kunnen ze het verband tussen die fenomenen leren zien. Zij kunnen de wereld als een éénheid ervaren. En wat ook een leerling later in zijn leven gaat doen, hij begrijpt dat hij een wereld betreedt die heel is, compleet, een éénheid. Daarom zijn wij ook begonnen met het ontwikkelen van integratieve cursussen zoals van fysica, chemie en astronomie.
Overal ter wereld wordt het onderwijs opgedeeld in afzonderlijke vakken die geïsoleerd van elkaar worden gegeven. De manier van waarnemen vindt plaats in zodanig divergerende compartimenten dat het soms voor leerlingen moeilijk voorstelbaar is dat die vakken allemaal deel uitmaken van één groot geheel.’

ONDERWIJS

‘Eén van de meest schadelijke dingen die we kunnen doen is kinderen onderwijzen. Overal in de wereld is het hetzelfde liedje. Wat doen we de kinderen aan terwijl we zijn of haar ware aard niet eens kennen. We stellen roosters op voor iedere dag, ieder uur, en dicteren de kinderen met grote stelligheid wat ze moeten doen, terwijl we niet eens weten wìe wij eigenlijk proberen les te geven'

OBRAZOVANIJE

Het Russische woord voor onderwijs is ‘obrazovanije’. Dit woord heeft daarnaast nog twee andere betekenissen: formatie en verbeelding. De gemeenschappelijke wortel van deze betekenissen is ‘obraz’, beeld. Prof Sjetinin vat in zijn gebruik van het woord ‘obrazovanije’ deze drie betekenissen tegelijk: beeldcreatie. Vanuit de bewuste beeldvorming ontstaat de creatie, je gedachten van vandaag vormen je werkelijkheid van morgen. Zo is de school begonnen: iedere avond verzamelde de groep volwassenen en kinderen zich rond het vuur en wisselde van gedachten over wat een mens eigenlijk is en wat een school eigenlijk zou moeten zijn en hoe hun school eruit zou moeten zien Zo heeft men dag na dag samen gecreëerd wat ieder van hen zich voorstelde...

Sjetinin is van mening dat het voor kinderen niet het belangrijkste is om vakken als natuurkunde te bestuderen alswel om te leren hoe, in de wereld waarin ze staan, te responderen zowel op fysiek als op spiritueel niveau. ‘Het is belangrijk hoe zij samenwerken met de wereld zelf. Wat vakken als wiskunde en natuur- en scheikunde betreft, die leren de kinderen gemakkelijk genoeg als ze in het ritme van het leren komen hier op school. Als je weet wie je bent en waar je krachten liggen, als je je menselijke waardigheid leeft, komt er zo’n potentieel voor je ter beschikking dat het eigenlijke kennis verzamelen waar het op veel conventionele scholen eenzijdig om draait, vrij moeiteloos verloopt. We hebben nu een aantal jaren achter ons liggen. Ik ben er inmiddels van overtuigd dat de Mens alles kan! En het is precies deze overtuiging die onze multifunctionele school heeft ontwikkeld. Ons doel is niet: kennis - know how - gewoonte. Niet eindeloos drillen, stampwerk of het oplepelen van informatie. Nee, het gaat om het grootbrengen van een Mens om harmonieus te handelen in de samenleving - een Mens die, wanneer hij de fenomenen van het leven die hem omringen ziet en analyseert, hun onderlinge verband kan voelen en de wereld als een geheel kan zien. En of hij nu ingenieur wordt, natuurkundige, leraar of wat dan ook, hij begrijpt dat hij zal leven in een hele, complete, verenigde wereld. Meteen vanaf het begin moet de Mens worden grootgebracht vanuit zijn wortels, zijn essentie. En de essentie van de Mens is menselijkheid. Die bestaat uit het verenigen van zijn levenskrachten tegenover de krachten van chaos en desintegratie. Waarom is eigenlijk het hele idee van harmonie binnen het individu zo aantrekkelijk en productief? Omdat dàt alleen in staat stelt om de harmonie van de wereld als de grootste schat te zien.’

LEREN

De kinderen worden aangemoedigd om zelf na te denken, om vragen te stellen, om zich diepgaand met een bepaald onderwerp bezig te houden net zolang tot ze het helemaal beheersen. Het onderwijssysteem is gebaseerd op deze drieëenheid: ‘ik zie, ik analyseer, ik handel’. Ze stellen hun eigen curriculum samen en geven elkaar les. ‘Eén van de essentiële uitgangspunten van ons systeem is dat de mens niet bang hoeft te zijn voor de obstakels in het leven. Hij moet onbevreesd zijn en open. Wij zijn begonnen met het ontwikkelen van integrerende cursussen zoals bijvoorbeeld op het gebied van natuurkunde, chemie en astronomie. Als kinderen over zaken als geheel leren denken, behouden ze een levendige houding ten opzichte van het onderwerp. We proberen alles te verbinden met het leven en de kinderen zich een beeld te laten vormen van de processen die zich in de wereld afspelen. De kinderen zelf zijn onze medewerkers op het gebied van de wetenschap en zij helpen nieuwe systemen te ontwikkelen - alle kinderen die u hier ziet, zijn onze medewerkers.’

LESGEVEN

‘De mens is afkomstig van het leven zelf. Waarom denken we dat we een mens moeten lesgeven - de Mens? Wanneer de Mens zich opent voor zijn goddelijke bron, wie zijn wij dan om hem of haar te onderwijzen? Het pedagogisch proces dient een gemeenschappelijke ervaring te zijn, gedragen door gemeenschappelijke betrokkenheid.

LEVEN IN HET ‘NU’

‘Een heel belangrijk aspect van leren is de leerhouding, de attitude. Het is eigenlijk de belangrijkste component: wat zijn de intenties t.a.v. het Zijn en het Leven; de houding tegenover het Leven zelf - nu - en niet ten opzichte van verstandelijke projecties van het leven op enig moment in de toekomst.
Welke waarden ben ik nu aan het creëren om NU te zijn, op dit moment, teneinde de toekomst de vorm te geven die ik wens? Wat doe ik nu, wie ben ik nu om de door mij gewenste toekomst waar te maken?’

DE LEERKRACHT

‘In ons collectieve oer-geheugen ligt de kennis van de opbouw en de wetten van het universum besloten. Dus is het van groot belang te vermijden dat bij de kinderen de gedachte wordt gewekt dat ze iets nìet zouden weten want dan zullen ze het inderdaad niet weten. De belangrijkste taak van degene die uitlegt, is om een relatie aan te gaan met zijn leerlingen met de intentie om samen een oplossing te vinden - en dan vindt het leerproces geheel automatisch plaats. De leerlingen moeten niet het gevoel hebben dat ze iets uit het hoofd moeten leren of dat hen iets wordt bijgebracht. De gedachte dat er iemand zou zijn die iemand anders iets leert, zou uitgebannen moeten worden. Door zo samen te werken, voelen ze niet langer de scheidslijn wie van hen leerling is en wie leraar en gaat het leren vanzelf.’

TALENT

Als voormalig directeur van de Muziekschool in Dagestan is Sjetinin tot de overtuiging gekomen dat talent samenhangt met iemands totale ontwikkeling. ‘We delen met de leerkrachten van de Muziekschool in Kizliar (Dagestan) de visie dat succes in het beoefenen van muziek direct afhangt van het niveau van de algehele ontwikkeling van een kind, meer dan van één specifiek, afzonderlijk muzikaal talent. Het blijkt dat een vaardigheid op één terrein zich duidelijker manifesteert als er ook vaardigheden op vele andere levensterreinen worden uitgedaagd. Talent is een netwerk van verschillende gaven. Om een specialist op te leiden, dien je de hele mens te ontwikkelen. Het is niet zo dat wij een enorme nadruk leggen op muziek, visuele kunst en dans, ze zijn gewoon verweven met alles wat we dagelijks op school doen en dat is nu juist de crux van onze aanpak.’ 
Jonge mensen komen volgens prof Sjetinin vaak tot grote hoogten, domweg omdat hen nooit is verteld dat die hoogten onbereikbaar zouden zijn.

                                                               ***